Η εισαγωγή της Αφρικής στην παγκόσμια αγορά ξεκίνησε από τον 15ο αιώνα, δεν μπορούσε από πολλές απόψεις να θεωρηθεί ως θετικό εγχείρημα. Η καθυστέρηση της Αφρικής σε σύγκριση με τον υπόλοιπο κόσμο (ανεπτυγμένες χώρες, πρόσφατα βιομηχανοποιημένες χώρες και αναδυόμενες χώρες) που είναι παράδοξο λόγω των τεράστιων πόρων και των δυνατοτήτων της, καταδεικνύει ξεκάθαρα ότι η Αφρική παραμένει ο μεγάλος χαμένος της διεθνούς οικονομικής τάξης. Η κατάσταση επιδεινώθηκε όταν ληφθούν υπόψη οι πολιτικές που ανέλαβαν οι αναπτυγμένες χώρες: η δημιουργία περιφερειακών και μη εμπορικών μπλοκ, η προστασία των εγχώριων αγορών μέσω ποσοστώσεων.
Σύμφωνα με τον Gunnar Myrdal, οι υπανάπτυκτες χώρες «ο τρόπος χειρισμού της εμπορικής τους πολιτικής θα είναι ένας από τους πιο σημαντικούς παράγοντες για τον καθορισμό του εάν θα αποτύχουν ή θα επιτύχουν στην ώθησή τους για οικονομική ανάπτυξη». δραστηριότητες στην Αφρική και σε άλλες χώρες του Τρίτου Κόσμου. Ως εκ τούτου, λαμβάνει υπόψη το γεγονός ότι οι αφρικανικές χώρες δεν μπορούσαν να ζουν σε απομόνωση και περιόρισε το γεγονός ότι ο αυξανόμενος ανταγωνισμός στην παραγωγή και τη διανομή αγαθών και υπηρεσιών θα καθιστά αυτές τις χώρες όλο και πιο ευάλωτες κάθε μέρα, εάν δεν γίνει τίποτα. Κατά συνέπεια, πρέπει να διεξαχθεί ένας προβληματισμός όσον αφορά την εκβιομηχάνιση και το εμπόριο για αποτελεσματική ανάπτυξη σε ένα πλαίσιο απελευθερωμένης αγοράς.
ΜΙΑ ΣΤΡΕΒΛΩΜΕΝΗ ΚΑΙ ΑΔΙΚΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΤΑΞΗ
Ο πρώην αμερικανός πρόεδρος Μπιλ Κλίντον παρατήρησε ότι «η παγκοσμιοποίηση είναι γεγονός και όχι πολιτική επιλογή» Αυτό σημαίνει ότι η παγκοσμιοποίηση είναι κάτι περισσότερο από μια απλή δημιουργία ανθρώπου και μάλλον η συνέπεια των ολοένα αυξανόμενων επαφών μεταξύ ατόμων, λαών και κοινοτήτων. Η αποτυχία και η κατάρρευση του κομμουνιστικού μοντέλου και η εγκατάλειψή του από πρωτοπόρες χώρες όπως η Κίνα και η Ρωσία είναι απόδειξη ότι η φιλελεύθερη οικονομική τάξη ήταν αναπόφευκτη.
Η συζήτηση για την ανάγκη μεταρρύθμισης της παρούσας οικονομικής τάξης είναι τόσο παλιά όσο και η επιδείνωση των όρων του εμπορίου. Αφενός, οι ΛΑΧ, ως αποτέλεσμα ενός διεθνούς καταμερισμού εργασίας που χρονολογείται από την αποικιακή εμπειρία, παράγουν αγαθά με τη μορφή πρώτων υλών. Δεν έχουν κανέναν έλεγχο σε λειτουργίες όπως η μεταφορά, η διαμετακόμιση και η διανομή αυτών των πόρων, επομένως δεν μπορούν να καθορίσουν τις τιμές αυτών των εμπορευμάτων. Από την άλλη πλευρά, οι ανεπτυγμένες χώρες πωλούν αυτά τα προϊόντα όταν κατασκευάζονταν με τόσο υψηλή προστιθέμενη αξία που υπάρχει τεράστιο χάσμα μεταξύ του εμπορεύματος που πωλείται από τις υπανάπτυκτες χώρες και του κατασκευασμένου προϊόντος που πωλείται στις ίδιες χώρες. Σχεδόν οι μισές χώρες του τρίτου κόσμου κερδίζουν περισσότερο από το 50 τοις εκατό των εσόδων τους από τις εξαγωγές από ένα μόνο πρωτογενές προϊόν, όπως το κακάο, ο καφές ή οι μπανάνες. Αυτές οι χώρες περιορίζονται πλέον στη δομή παραγωγής δραστηριοτήτων χαμηλής προστιθέμενης αξίας. Όχι μόνο οι χώρες του τρίτου κόσμου είναι παγιδευμένες να συναλλάσσονται σε ένα μόνο εμπόρευμα, αλλά εξαρτώνται επίσης από λίγες, αν όχι μια ενιαία ξένη αγορά για την προμήθεια βιομηχανικών προϊόντων και το εμπόριο των βασικών τους εμπορευμάτων.
Στην Αφρική, περίπου 340 εκατομμύρια άνθρωποι που είναι το ήμισυ του πληθυσμού της ηπείρου ζουν με λιγότερο από ένα δολάριο ΗΠΑ την ημέρα, το ποσοστό θνησιμότητας των παιδιών κάτω των 5 ετών είναι 140 ανά 1000, ενώ το προσδόκιμο ζωής κατά τη γέννηση είναι μόνο 54 χρόνια. Μόνο το 58 τοις εκατό του συνολικού αφρικανικού πληθυσμού έχει πρόσβαση σε ασφαλές νερό.
Όπως περιέχεται στο έγγραφο NEPAD «Η θέση της Αφρικής στην παγκόσμια κοινότητα ορίζεται από το γεγονός ότι η ήπειρος είναι μια απαραίτητη βάση πόρων που υπηρέτησε την ανθρωπότητα για τόσους πολλούς αιώνες». Η θεμελιώδης θεωρία της τρέχουσας οικονομικής τάξης είναι σε μεγάλο βαθμό οι κλασικές και νεοκλασικές εμπορικές θεωρίες. Σύμφωνα με αυτούς, όλες οι χώρες θα κέρδιζαν από τη συμμετοχή τους στο διεθνές εμπόριο. Το ελεύθερο εμπόριο μεγιστοποιεί την παγκόσμια παραγωγή επιτρέποντας σε κάθε χώρα να ειδικεύεται σε αυτό που κάνει καλύτερα. Σύμφωνα με το ΔΝΤ, οι εξωστρεφείς εμπορικές πολιτικές ευνοούν την ταχύτερη ανάπτυξη, καθώς προάγουν τον ανταγωνισμό, ενθαρρύνουν τη μάθηση μέσω της πράξης, βελτιώνουν την πρόσβαση σε εμπορικές ευκαιρίες και αυξάνουν την αποτελεσματικότητα της κατανομής των πόρων. Για να μην χαθεί αυτή η στροφή της ιστορίας και, ως εκ τούτου, να παραμείνουν χαμένες, η Αφρική και άλλες ΛΑΧ θα πρέπει να υποβληθούν σε έναν βαθύ προβληματισμό ώστε να αποκτήσουν τα πλεονεκτήματα της παγκοσμιοποίησης. Μια πρόκληση που δεν μπορεί να καθυστερήσει ή να παραμεληθεί σε ένα πλαίσιο υψηλού κινδύνου για αυτές τις χώρες να χάσουν τις λίγες ευκαιρίες που είχαν ήδη: η προστασία των πρόσφατων εφευρέσεων και η βιασύνη των πολυεθνικών εταιρειών στις αγορές αγαθών και υπηρεσιών των ΛΑΧ είναι προφανείς κίνδυνοι. Η απλή φιλελεύθερη προσέγγιση στο εμπόριο δεν συνάδει με την ιστορική εμπειρία πολλών αναπτυσσόμενων χωρών. Πρώτον, η θεωρία του εμπορίου που τόσο επικροτήθηκε από ορισμένους βασίζεται σε υποθέσεις που παραβιάζονται στις περισσότερες διεθνείς αγορές.
Μεγάλο μέρος του παγκόσμιου εμπορίου γίνεται σε ολιγοπωλιακές βιομηχανίες όπως τα αυτοκίνητα, τα χημικά, τα ηλεκτρονικά και ο χάλυβας. Η αυξανόμενη σημασία των πολυεθνικών εταιρειών είναι μια σαφής ένδειξη ότι ο ατελής ανταγωνισμός έχει σημασία. Σε αυτό το σημείο ο Krugman (1987) δηλώνει ότι «οι γνώσεις των νέων μοντέλων που ενσωματώνουν ατελείς ανταγωνισμό, μάθηση και οικονομίες κλίμακας έχουν μειώσει το δόγμα του ελεύθερου εμπορίου από μια βέλτιστη πρώτη καλύτερη στρατηγική σε έναν λογικό εμπειρικό κανόνα.
Στόχος μας κατά τη διεξαγωγή αυτής της ανάλυσης είναι να δείξουμε την περιφερειακή οικονομική ολοκλήρωση και μια πιο αποτελεσματική συνεργασία Νότου-Νότου μεταξύ των χωρών θα μπορούσε να επιτρέψει στις χώρες του τρίτου κόσμου να μην πέσουν θύματα της επικίνδυνης παγίδας μιας απλοϊκής συμμετοχής στο παγκόσμιο εμπόριο.
ΣΥΝΕΡΓΑΣΙΑ ΝΟΤΟΥ-ΝΟΤΟΥ ΓΙΑ ΑΥΤΟΤΥΧΙΑ
Όπως επεσήμανε ο Todaro (1992), ενώ μπορεί να είναι δυνατό για πολλές λιγότερο ανεπτυγμένες χώρες να είναι αυτοεξαρτώμενες από χώρα σε χώρα, κάποια μορφή εμπορικής και οικονομικής συνεργασίας μεταξύ ίσων είναι πιθανώς προτιμότερη από κάθε χώρα που προσπαθεί να «πηγαίνει μόνη της». σε έναν κόσμο άνισου εμπορίου, κυριαρχίας της τεχνολογίας, αυξανόμενου προστατευτισμού μεταξύ των ανεπτυγμένων χωρών και διαφόρων μορφών καθορισμού των τιμών εκτός αγοράς. Αυτό σημαίνει περισσότερο από ποτέ, προτού οι πρωτοβουλίες για τη συνεργασία του Νότου Νότου θεωρηθούν ως το υπόβαθρο οποιασδήποτε υγιούς οικονομικής πολιτικής που αναλαμβάνεται από μια τρίτη χώρα που διαθέτει δυνατότητες ή πόρους για ανταλλαγή.
Η συνεργασία Νότου-Νότου θα επιταχύνει τον ρυθμό και θα καταστήσει αποτελεσματική την οικονομική ανεξαρτησία των ΛΑΧ. Οι βόρειοι εταίροι των χωρών του νότου θα αντικατασταθούν σταδιακά από νότιους εταίρους. Για παράδειγμα, η Nestlé θα μπορούσε δικαίως να αντιμετωπίσει έναν ανταγωνισμό από τον βραζιλιάνικο καφέ, το νοτιοαφρικανικό γάλα των οποίων οι βιομηχανίες σε αυτούς τους τομείς δραστηριοτήτων θα μπορούσαν να αναπτυχθούν γρήγορα για να ικανοποιήσουν αυτόν τον στόχο. Το αποτέλεσμα θα ήταν στην πραγματικότητα ένας πολλαπλασιασμός των πωλητών που θα επηρεάσει αναπόφευκτα τις τιμές αυτών των εμπορευμάτων, σε μια τέτοια κατάσταση είναι πολύ σίγουρο ότι ο πελάτης θα πλήρωνε σύντομα την πραγματική τιμή. Επιπλέον, θα μπορούσε κανείς να πιστέψει, η σχετική εγγύτητα (γεωγραφική, πολιτιστική και κοινωνιολογική) κάνει τους νότιους εταίρους πιο κατάλληλους να παρέχουν ικανοποιητικά προϊόντα μεταξύ τους. Για τις ανάγκες τους είναι σχετικά ίδιες. Ο Arthur Lewis (1977) δήλωσε ότι «οι ΛΑΧ έχουν μέσα τους ό,τι απαιτείται για την ανάπτυξη. Έχουν αρκετή γη για να τραφούν, αν την καλλιεργήσουν σωστά. Είναι σε θέση να μάθουν τις δεξιότητες της μεταποίησης και να εξοικονομήσουν το κεφάλαιο που απαιτείται για τον εκσυγχρονισμό».
ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΗ ΟΛΟΚΛΗΡΩΣΗ
Ένας περιφερειακός οργανισμός θα μπορούσε να οριστεί ως μια ομαδοποίηση χωρών, στις περισσότερες περιπτώσεις γειτονικών χωρών, σε έναν οργανισμό προκειμένου να αντιμετωπιστεί ένα συγκεκριμένο ζήτημα: οικονομική ανάπτυξη. τη διαχείριση των κοινών τους πόρων όπως λίμνες, ποτάμια· η διαχείριση πανώλης με πιθανές συνέπειες πέραν μιας χώρας. Τα οικονομικά ζητήματα που αποτελούν το κύριο πρόβλημα σε όλες σχεδόν τις κοινωνίες, είναι επίσης το κύριο διακύβευμα της περιφερειακής ολοκλήρωσης. Στην πραγματικότητα, ο κόσμος έχει τεμαχιστεί σε κομμάτια περιφερειακών ομάδων με τα μέλη να αλληλοκαλύπτονται κατά καιρούς λόγω της διπλής συμμετοχής ορισμένων μελών. Ωστόσο, αυτός ο ενθουσιασμός για την ολοκλήρωση δεν μπορεί να κρύψει τη σχετική και μετριασμένη επιτυχία της περιφερειακής ολοκλήρωσης. Εάν εξαιρεθούν η Ευρωπαϊκή Ένωση, η ASEAN, η περιφερειακή ολοκλήρωση της NAFTA έχουν προσφέρει λίγα σε σύγκριση με τους αναμενόμενους καρπούς.
Ο Jarle Moen κάνει διάκριση μεταξύ των «μια για πάντα πλεονεκτημάτων και των δυναμικών οφελών της ένταξης στις χώρες του τρίτου κόσμου».
Για πολλές ΛΑΧ, ειδικά εκείνες με πολύ μικρές εγχώριες αγορές, η περιφερειακή οικονομική ολοκλήρωση μπορεί να προσφέρει μια πολύτιμη εμπειρία, βοηθώντας τη μετάβαση σε μια πιο ισορροπημένη οικονομική ανάπτυξη και μια πιο ανοιχτή οικονομία. Στο πλαίσιο του ολοκληρωμένου, τόσο η ποιότητα όσο και οι τεχνικές μάρκετινγκ μπορούν να βελτιώσουν και να προωθήσουν τη διαφοροποίηση και την εξαγωγική παραγωγή σε μεγαλύτερο στάδιο χωρίς να υποχρεώσουν αυτές τις χώρες να αντιμετωπίσουν τις δυσάρεστες συνέπειες της απελευθερωμένης αγοράς, όπως φαίνεται να είναι η τάση. Η ενοποίηση μπορεί επίσης να αυξήσει το μέγεθος της αγοράς και, όπου υπάρχουν οικονομίες κλίμακας, να μειώσει το κόστος ανά μονάδα. Αυτό θα μπορούσε να ωφελήσει τόσο τους παραγωγούς όσο και τους πελάτες στην ολοκληρωμένη αγορά. Για τους πελάτες, καθιστά δυνατή την αγορά αγαθών στις πραγματικές τους τιμές, δεδομένου ότι ένας ανταγωνισμός μεταξύ περισσότερων του ενός περιφερειακών οικονομικών παραγόντων (παραγωγός ή διανομέας) θα είχε ως συνέπεια την υποχρέωση να προσφέρουν τις καλύτερες δυνατές τιμές. Επίσης, σε μια μεγαλύτερη αγορά, οι εταίροι εκτός της ολοκληρωμένης περιοχής θα θεωρούσαν ενδιαφέρον για αυτούς να επενδύσουν σε μια τέτοια περιοχή, ώστε να επωφεληθούν από τις πολιτικές που εισάγουν διακρίσεις που εφαρμόζονται για την προστασία των βιομηχανιών της περιοχής. Σύμφωνα με τον Thomsen (1994), το μέγεθος της αγοράς της χώρας υποδοχής είναι ένας από τους ισχυρότερους καθοριστικούς παράγοντες για το πού επενδύουν οι ξένες εταιρείες. Πρέπει να ληφθεί υπόψη το γεγονός ότι μια επένδυση από μια ανεπτυγμένη χώρα σε μια αναπτυσσόμενη χώρα συνοδεύεται από μια ουσιαστική μεταφορά τεχνολογίας.
Μόλις επιτευχθεί, η περιφερειακή ολοκλήρωση θα ενισχύσει τη διαπραγματευτική δύναμη των χωρών μελών στη διεθνή κοινότητα. Μια δύναμη που μπορεί εύκολα να αυξηθεί με την καρτελοποίηση. Οι χώρες που ανήκουν σε έναν περιφερειακό οργανισμό τείνουν να παρουσιάζουν τα ίδια χαρακτηριστικά, για παράδειγμα θα μπορούσαν να ανήκουν στην ίδια κλιματική ζώνη, η κεντρική Αφρική για παράδειγμα και οι χώρες της Νότιας Αφρικής. Αυτή η γεωγραφική κατάσταση μπορεί να επιτρέψει σε αυτές τις χώρες να διαπραγματεύονται με πρόσθετη ισχύ ως προς το τι παράγουν καλύτερα για το οποίο θα μπορούσαν να περιμένουν καλύτερες αποδόσεις από τις πωλήσεις, φτάνοντας έτσι σε μια κατάσταση απόλυτων κερδών.
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΚΕΣ ΑΝΑΦΟΡΕΣ
MOEN Jarle: Εμπόριο και Ανάπτυξη: είναι η Συνεργασία Νότου Νότου μια εφικτή στρατηγική; London School of Economics 1994
MYRDAL Gunmar: An International Economy, Λονδίνο: Routledge και Kegan Paul
TODARO Michael: Economics for a Developing World, Νέα Υόρκη: Longman 1992
ΚΡΟΥΓΚΜΑΝ Πωλ «Είναι πάσο ελεύθερου εμπορίου;» Οικονομικές Προοπτικές, τ. 1 σελ. 131-144
